Balling ve Ca-KH katkıları

[Ali Rıza Kuranel]

Konuya başlamadan önce, akvaryuma dozlanmakta olan Ca-KH katkıları ve alınan sınuçlara ilişkin deneyimleri paylaşmak istediğimi belirtmek isterim. En ince detayına kadar incelediğimiz Ca Reaktörlerini ve Kalkwasser uygulamalarını bu başlığın haricinde tutalım.

Konuya Balling ile başlamak niyetindeyim. Ama başlamadan önce belirtmek isterim, saf tutabilirim. Çünkü Hans-Werner Balling arkadaşım olur..

[Ali Rıza Kuranel]

Kalkwasser

Her ne kadar Kalkwasser yöntemi başka bir başlık altında yer almalı görüşünü belirttiysek de, işin tarihçesinde yer aldığından “kısaca” göz atmakta yarar var…

Balling yöntemi (Coral Magazine, Volume 1, No: 3, June/july 2004) ilk olarak Hans-Werner Balling tarafından Ekim 1994’te hemen Ernst Pawlowsky tarafınfan yayınlanan yöntemin ardından gündeme geldi.

Aslında, bu yöntemlerin öncesinde Peter Wilkens (Aquarium Systems, Reef Evolution serisi katkılar: Bio-Degrader, CombiSan, Reef Tonic) 1970 yılının başlarında deniz akvaryumculuğunu “mercan tanklarına” dönüştürmeye olanak sağlayan Kalkwasser yöntemi var. Kısaca kalkwasser sayesinde evlerde mercan bakabilmek olası kılındı. Görünen en basit ve en kullanışlı yöntemdi. Suda CaOH (kalsiyum hidroksit) çözündürülüyor, dipte kalan tortu hariç berrak su akvaryuma veriliyordu. Böylelikle canlılara Ca sağlandığı gibi, fosfat iyonları da çökeltiliyordu. Tek dezavantajı kalkwasser çözeltisinin zaman içerisinde düzenli olarak karbonat iyonlarını bağlayarak karbonat sertliğini (KH) çok kritik seviyelere düşürmesiydi. Bir de eklendiğinde ani pH yükselmelerine/sıçramalarına neden olmasıydı. (Bu yüzden geceleri, buharlaşarak eksilen suyun tamamlanmasında kullanılmaktaydı, kullanılır..) Daha fazla kalkwasser yöntemini irdelemeden, tam da yeri geldiği için kullanım dozunu da belirtmeden geçmeyelim:

En basit yöntem buharlaşarak eksilen akvaryum suyunu tamamlamak için kullandığımız Reverse Osmosis (RO) suyunun üzerine CaOH ekleyerek vermek. Doymuş kalkwasser suyun pH’sı 12,6 olduğundan bu ekleme işlemini gece, ışıklar kapattıktan sonra (geceleri pH düştüğünden) yapmak doğru olur. Sözgelimi 500 – 700 litrelik bir tankta günlük buharlaşma ortalama 5 litre kabul edilir. Kalsiyum hidroksitin çözünme düzeyi çok düşük olduğundan (Her 1 litre ve 20 derece ısıda RO su için 1,26 gram CaOH) 5 litre su için bu maksimum doz yerine ideal olarak 3,4 gram CaOH atılır. Su çalkalanır, beklenir ve üzerindeki berrak kısım akvaryum sumpına dökülür. Dipte kalan çökelek yıkanarak çöpe atılır. Bu yüzden kalkwasser kullanımında bir reaktör kullanmak (Two Little Fishies KW Reactor 300) tavsiye edilir. (The Modern Coral Reef Aquarium. Svein A. Fossa, Alf Jacob Nielsen. Brigit Schmettkamp Verlag. 1996. Cilt 1. Sayfa 230-231.)

[Ali Rıza Kuranel]

Pawlowsky

Balling yöntemine geçmeden son olarak Ernst Pawlowsky hangi noktaya ulaştı, bakalım: Temel mantık, mercanların ihtiyaç duydukları kalsiyumkarbonatın (CaCO3) sağlanması. Ama, reaksiyonu bir kapta gerçekleştirdiğinizde CaCO3’ün çökeceğini/bir çökeltiye dönüştüğünü görebilirsiniz. Bu nedenle suya kalsiyum (Ca) ve bikarbonat (HCO3) çözeltilerini ayrı ayrı vererek reaksiyonun mercanlar tarafından gerçekleştirilmesini sağlamak. Sağlanan fayda: kalsifikasyon ve fotosentez için gerekli Ca ve bikarbonat iyonlarını akvaryuma sunmak..

(Not: Ancak bu reaksiyonun gerçekleşebilmesi yalnızca işin kimyasını değil, biyolojisini de ilgilendiriyor. Bu nedenle birçok akvaryumda Ca ve KH değerleri ideale yakın olsa da (Ca: 400 ppm ve KH: 7/8) mercanların büyümediğini sıkça duyarız.. Bunu Biyoloji ana başlığı altında –fotosentez basamağını görmezden gelmek- tartışmak gerekir…)

Pawlowsky, 2 ayrı stok çözeltisi hazırlayarak akvaryuma verilebileceğini ve böylelikle suda ideal Ca seviyesini sağlayabileceğini gösterdi. Bir tarafta CaCl2 (kalsiyum chloride) diğer tarafta NaHCO3 (sodyum bikarbonat) çözeltisi hazırlandığında ve belli bir dozda akvaryuma verildiğinde amaç gerçeklişiyor. Üstelik çözelti son derece sabit/stabil..

Reaksiyona bakalım:

CaCl2 + 2NaHCO3 ------> Ca(2+) + 2HCO3 (-) + 2 NaCl

İlk itiraz NaCl, yani “tuz” oluşumuna geldi. 2 ayrı stok çözeltisi dozlandıkça akvaryumda bir tuzluluk artışı oluyor (mu?) ve/veya bu tuz saf haliyle “yakıcı” bir etki taşıyor (mu?). Çünkü Magnesium (Mg) ve Potassium (K) gibi diğer iyonlara karşı Sodium (Na) iyonunun sabit bir oranda olması gerekir ve acaba canlılar bu yükselen değerlere uyum gösterebilir mi?

Aslında, tüm bunlar pek de anlamlı sorular değil çünkü zaten düzenli olarak akvaryumlardan dip çekmek, yani su değiştirmek artık yaygın bir alışkanlık. Ayrıca, meraklısına not: İyonik dengeyi bozabilecek Chloride (Cl) iyonlarında artış günlük olarak % 0,004. Yorum sizin..))

Lakin Hans-Werner pek de böyle düşünmüyordu.. Öncelikle oluşan tuzun, deniz tuzuna dönüştürülebilmesi adına 70+ elementin de (Tropic Marine ProSpecial Mineral) suya dozlanması gerekiyor.. Böylelikle Na ve Cl iyonlarının gireceği reaksiyon diğer 70+ elementin birlikte yer alacağı bir reaksiyona dönüştürüldü.. Ki, ileride göreceğimiz gibi, Hans-Werner’in 3’lü çzöeltisi bu fikir sayesinde kimi firmalar (Aquarium Systems Reef Tonic ve Two Little Fishies C-Balance) tarafından 2’ye indirgendi. Hatta bir basamak daha ileri gidilerek 1’e düşürüldü: İpucu bu tekli katkıların çökelti oluşturacağından sıvı değil katı/toz olması.. (Calcium Marine Plus, hw – Wiegandt ve Bio-Calcium, Tropic Marine)..

Görüldüğü gibi, iş giderek heyecanlı bir boyuta taşınıyor..))

[Ali Rıza Kuranel]

Şimdi sorabilrsiniz, sorulmalı, soruluyor: Reaksiyonda oluşan tuzu bağlamak için kullanılan 70+ element (içeriğinde NaCl olmayan deniz tuzu, diyebiliriz..) içerideki canlılar tarafından kullanılabiliyor mu? Ya da bu tuzun “böyle” bir yararı var mı?

Yanıt olumsuz: Reaksiyonda oluşan tuzun akvaryum suyunda yaratacağı iyonik dengesizliği gidermek üzere verilen bu 70+ elementin yegane amacı gidip o tuzu bağlamak ve olası bir dengesizliğin önüne geçmek. Yani, haricen ve Balling’ten bağımsız olarak kullanıldığında içeride “açıkta gezinen” tuz olmadığından elementler büyük çoğunlukla inorganik bir yapıya dönüşerek, çökerler. Zaten kimileri miligram’ın, kimileri mikrogram’ın binde biri oranında bulunan çoğu elementin “kalsifikasyon” sürecinde önemli bir rolleri bulunmuyor.

Bu ne demek? Sözgelimi C-Balance ve/veya Balling yöntemi uygulanıyorsa, mercanların element ihtiyacı bambaşka katkılarla sağlanmalı: Hangi koşulda? Haftada 1, en geç 2 haftada 1 dip çekilmediği koşulda.. (Elementler ve Katkılar başka bir yazı konusu..)

Konuya dönelim:

- Usta şurada Balling yöntemini anlatıyorsun, bir türlü doz veremedin?
- Ne o bir acele Balling mi yapacaksın?
- Aynen.. acele Acropora büyütmem lazım..
- O niye?
- Paraya ihtiyacım var usta...


Evet. Bilinen en hızlı mercan gelişimine neden olan yöntem Balling yöntemi... Çünkü en hazır ve “tam istenilen” dozda mercanların kalsifikasyonuna yol açar. Hızlı olmasına hızlı ama ya renkler?? (Bu da başka bir konu..) Dahası, votka gibi biyolojik yöntemler için en çok tercih edileni çünkü Ca Reaktörleri suya kalsiyumbikarbonat’ın yanısıra verdikleri karbonik asit nedeniyle, suyun –özellikle geceleri- pH değerini düşürme eğiliminde. Aynı sonuç, votka yöntemiyle birleştiğinde daha güçlü bir pozisyon alıyor, çünkü suya votka (sıvı ya da katı) dozlandığında suyun oksijen değeri (oluşan bakteriler nedeniyle) düştüğü gibi, bir de asidik ortam içerideki canlıları olumsuz yönde etkiler…

Öyleyse, kestirmeden dozlama rejimini belirtelim: Aşağıda yer alan ürünlerin olabilecek en yüksek saflıkta Merck firması üretiyor ve kolaylıkla edinmek mümkün: http://kocintok.com.tr/

Yanısıra 400 grama kadar ölçüm hassaiyeti olan bir terazi edinmekte fayda var.

Dozların hepsi, 2 litre saf RO suyuna olmak üzere 3 ayrı bidona hazırlanıyor:

1- İlk çözelti: 2 litre RO suya 168 g Sodyum Bikarbonat (NaHCO3)
2- 2’inci çözelti: 2 litre RO suya 50 gram NaCl içermeyen “tuz” (Tropic Marin ProSpecial Mineral)
3- 3’üncü çözelti: 2 litre RO suya önce 147 gram Kalsiyum Klorid Dihidrat (CaCl *2H2O) çözündürülecek, ardından aynı çözelti üzerine 34 gram Magnezyumchloride-Hexahydrate (MgCl2*6H2O) çözülecek.

Şimdi, 3 tane ayrı çözeltimiz var. Nasıl dozlayacağız? Mükemmel soru!! Aynı anda!! Eğer araya zaman farkı koyarsanız ya da doz makinanız nedeniyle koymak zorunda kalırsanız, yukarıda anlatıldığı gibi bilin ki bu çözeltiler suyunuzda iyonik dengesizliklere neden olacak. Bu nedenle her 3 çözeltiyi aynı anda mümkünse debinin en yüksek olduğu geri dönüş motorunuzun hemen ağzına dozlamalısınız. Bu amaçla GHL-Profilux 3’lü doz makinası –sanıyorum- yeryüzündeki tek çözüm..



Peki hangisinden kaç litre akvaryum suyuna ne kadar?

Çok basit: Mol ağrılıklarından yola çıkarak hazırlanan bu çözeltilerin her 3’ünden de her 200 litre akvaryum suyuna günlük 70 mililitre -aynı anda!- dozlamak yeterli..

- Nasıl, para yapabildin mi?
- Olmuyor… Çok biliyorsan sen yap!!


C-Balance ve Reef Tonic gibi 2’li katkılar artık Haziran ayında.. Görüşmek üzere..))

[raptiye]

"Reaksiyonda oluşan tuzun akvaryum suyunda yaratacağı iyonik dengesizliği gidermek üzere verilen bu 70+ elementin yegane amacı gidip o tuzu bağlamak ve olası bir dengesizliğin önüne geçmek."

Bu kısmı anlayamadım. Diyelim ki "uzun" süredir "yüklü" bir tanka su "değiştirmeden" balling uyguluyoruz. Konu başında verdiğiniz formul ile tankda artmakta olan bir NaCl var.(belki bu artı devede kulak). Bu durumda diyelim ki 1025 olan tuzlulugumuz 1027 ye doğru tırmanıyor. Bu 70+ nasıl tuzlulugumuzu 1025 de tutuyor.?

Mobil yazıyorum yazım hataları için kusura bakmayın....

[raptiye]

Bu 70+ katkısı inorganik çökmeye katkı sağlarken canlılar üzerindeki renklenmeye etkisi nedir.? Kalsifikasyon sürecinde etkisi olmadigini söylediğiniz için soruyorum...

[Ali Rıza Kuranel]

Sorunuz bütün okul yıllarımızı gözönüne getirdi. Yapacak bir şey yok.. Matematik dersine hoşgeldiniz..))

Öncelikle bazı değerlere dikkat çekelim: Verdiğimiz dozlama sonucu günlük olarak ne kadar NaCl (bildiğimiz sofra tuzu) oluşuyor?
200 Litre akvaryum suyu için yapılan dozlama yukarıda yer alıyor. Bu örnekten yola çıkalım: Bilindiği gibi arzulanan Ca miktarı 420 mg/l ya da başka deyişle 420 ppm. (bu arada karbonat sertliğiniz 8 dKH değerinin üzerine çıkartmamak gerekiyor çünkü doğada okuduğumuz optimum değer 6.5 dKH maksimum ise 8 dKH).

Şimdi, biliyoruz: 147 gram CaCl*2H2O ve 168 gram NaHCO3 ile 100 gram CaCO3 (kalsiyum karbonat), 44 gram CO2 (karbondioksit), 117 gram NaCl (tuz) ve 54 gram H2O (su) üretiyor. Tuzun oluşumunu akılda tutarak içeride amaçlanan ve gerçekleştirilen formülü de verelim:

Ca (+2) + 2HCO3 <---> CaCO3 + CO2 + H2O

200 Litre akvaryum suyumuza 29 günde 2 litrelik çözeltilerimizi dozladığımızda (29 x 70 ml: 2.030 ml yani 2,03 l) stok çözeltilerimiz bitiyor ve akvaryuma 117 gram (biz 120 g, diyelim) tuz eklemiş oluyoruz.

Dönelim akvaryumdaki orijinal tuzluluk düzeyine: binde 25 kısım (1.025).

Biliyoruz, 1 kg akvaryum tuzu 30 litre suda çözündüğünde tuzluluk oranımız 1.023 olur. 200 litre suda 1.025 tuzluluk elde edebilmek için 6.67 kg tuz (Instant Ocean, Reef Crystals) çözmemiz gerekir.

Bir ayda oluşan tuz oratalama 130 gram kabul edilirse, bu miktar tuzluluğu (6.67 kilograma oranla) yüzde 1,95 tuzluluk artışına neden olur.

1.027’ye ne zaman ulaşırız? Yani yüzde 8 tuzluluk artışına? Ortalama 4 ayda.. 4 ay hiç dip çekmeden sürekli Balling yapılırsa tuzluluk 1.025’ten 1.027’ye çıkar..

Bu elementler tuzluluğu bir seviyede tutmaya değil, Na ve Cl iyonlarının bir bütün olarak akvaryum tuzuna dönüşmeleri için, yani iyonik dengesizliği önlemek amacıyla kullanılıyor..

Artık Balling yapıp yapmamak kararı sizin..

(Bu arada Raptiye nickli kullanımıcıza katkılarından ötürü çok teşekkürler.. Kendisine 1 adet Salifert KH testi hediye edilecektir. Yurtdışından döndüğümde kendisine göndermek isteriz. Saygılar.)

[Ali Rıza Kuranel]

Apologies, this one comes in English.

I knew there are a lot of people who can write, speak or understand English. No offense but I think there is some misunderstanding on how to dose Balling supplements: Of course they should be dosed separately- means none of the chemicals would be mixed to dose. If not, the supplements would enroll a reaction in “that” bottle and CaCO3 would be participated. (Anyone could be lost in grammar or translation when writing or reading… no worry, be happy…)

What we try to mention is “when” to dose? At the same time or perhaps with intervals? Or, if there is an interval in between, does that affect the ionic balance of the tank? Or what?

I tried to explain the reaction, so no need to write it down again. If we like to “make” a reaction happen, the solutions should be better dosed at the same time from different bottles (perhaps to the suction of the return pump).

If we like to –for example- raise a value like Calcium or Carbonates than you can dose each one of it whenever necessity.

By the way, this is not a bet...)) I never insist on a thought or persist on an idea. But I know that there is one truth and that is science.

Just a contribution to my thoughts, with the idea of our moderator, I like to give 2 examples for the dosing timing:

1-First one comes from Hans-Werner Balling dated 03.05.2007 and 10.05.2007

“Dear Ali,
Thank you for your e-mail.

We dose calcium chloride, sodium bicarbonate and PRO-SPECIAL MINERAL automatically by dosing pumps, but i used to dose the three solutions by hand earlier.

I just added the required quantities of the calcium chloride solution, the sodium bicarbonate solution and the same quantity of a solution of PSM (50 g in 2 litre RO water) to the aquaria.
When I dosed it manually I dosed all three solutions at the same time…Now, the dosage pump automatically doses the 3 solutions…”

2-The second one comes from J. Charles Delbeek and Julian Sprung: The Reef Aquarium, Science, Art, and Technology. Volume Three. 2005. Ricordea Publishing. Page 206:

“If you use a two-part calcium and alkalinity supplement, you can also create an unbalanced situation if they are not added at the same time and in the same proportions.”

Of course you may dose with intervals and would receive good results. Who knows? I believe every tank is a different story…

Cheers…

[Ateş]

“If you use a two-part calcium and alkalinity supplement, you can also create an unbalanced situation if they are not added at the same time and in the same proportions.”

Bence buradan da anlaşıldığı üzere balling yaparken veya 2 parça kalsiyum ve alkaliniti katkıları eklerken akvarumun akıntılı bir yerine bu iki sıvının ayrı ayrı kaplardan fakat aynı anda akvaruyuma girilmesi tavsiye ediliyor.

[raptiye]

Sistem eğer aşırı doymuş cozelti halini almışsa katkılar farklı zamanda dozlanmalidir.

Böyle bir durumdan bahsedilebilir mi? Diyelim ki ca seviyesi +480 kh 10 mg 1390 gibi. Sistemde tüketim 2-3 dkh ama bu değerde büyümeden vs memnunuz.

(konuşmaları türkçe çevirisi olursa çok makbule geçecek. Arada kopuyorum).